بهای تمام شده کالای فروش رفته

در حسابداری مدیریت و حسابداری صنعتی، روش‌های پیشرفته‌تری برای محاسبه بهای تمام شده کالای فروش وجود دارد. این روش‌ها بسته به نوع فعالیت و سازمان ممکن است متفاوت باشند. در زیر، چند روش پیشرفته برای محاسبه بهای تمام شده کالای فروش را بررسی می‌کنیم:

1. روش ABC (فعالیت مبتنی بر هزینه): در این روش، هزینه‌ها بر اساس فعالیت‌های مرتبط با تولید و فروش کالاها تخصیص داده می‌شوند. فعالیت‌ها شامل مراحل تولید، توزیع، بازاریابی و سایر فعالیت‌های مرتبط با فرآیند تولید و فروش محصول می‌شوند. سپس هزینه‌ها بر اساس میزان مشارکت فعالیت‌ها در تولید کالاها تخصیص داده می‌شوند. این روش به شرکت‌ها کمک می‌کند تا با دقت بیشتری هزینه‌های مرتبط با هر کالا را تخصیص دهند و در نتیجه دقت بیشتری در محاسبه بهای تمام شده کالای فروش داشته باشند.

2. روش JIT (تولید مطابق با تقاضا): در این روش، تلاش می‌شود موجودی کالاها را در سطح کمتری نگه داشته و موجودی‌های غیرضروری را به حداقل برساند. با کاهش موجودی‌ها و محافظه‌کاری در فرآیند تولید، هزینه‌های مرتبط با ذخیره‌سازی و نگهداری موجودی‌ها کاهش می‌یابد. در نتیجه، هزینه‌های بهای تمام شده کالای فروش نیز کاهش می‌یابد.

3. روش Lean (کاهش هدررفت): در این روش، تمرکز بر کاهش هدررفت و بهبود کارایی فرآیندها قرار می‌گیرد. با کاهش هدررفت و بهینه‌سازی فرآیندها، هزینه‌های مرتبط با فعالیت‌های غیرضروری و بی‌استفاده کاهش می‌یابد. این شامل کاهش زمان تنظیم دستگاه‌ها، کاهش زمان تولید، بهبود فرآیند توزیع و سایر بهینه‌سازی‌ها می‌شود. با اجرای این روش، هزینه‌های بهای تمام شده کالای فروش کاهش می‌یابد و بهبود عملکرد مالی شرکت را تسهیل می‌کند.

4. روش مارجین‌های محصول (Product Margin): در این روش، به جای تخصیص هزینه‌ها به کالاها، هزینه‌ها بر اساس خط تولید تخصیص داده می‌شوند. با تحلیل مارجین هر محصول، شناخت هزینه‌های مرتبط با آن ممکن می‌شود و میزان سودآوری آن محصول به‌دست می‌آید.

5. روش مارجین فعالیت (Activity Margin): در این روش، هزینه‌ها بر اساس فعالیت‌ها و گروه‌های مشابه فعالیت‌ها تخصیص داده می‌شوند. به جای تخصیص هزینه‌ها به کالاها، آنها بر اساس فعالیت‌های مختلف مانند تولید، توزیع، برنامه‌ریزی و غیره محاسبه می‌شوند. این روش به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بتوانند هزینه‌ها را در سطح فعالیت‌ها و عملیات مشابه تحلیل کنند و بهای تمام شده را براساس آنها محاسبه کنند.

6. روش مارجین مشتری (Customer Margin): در این روش، به جای تمرکز بر هزینه‌ها و مارجین محصولات، تمرکز بر مشتریان و گروه‌های مشابه آنها قرار می‌گیرد. با تحلیل مارجین مشتریان، شناخت میزان سودآوری هر مشتری یا گروه مشتریان ممکن می‌شود و محاسبه بهای تمام شده مبتنی بر آن صورت می‌گیرد.

7. روش تحلیل زنجیره ارزش (Value Chain Analysis): در این روش، تمرکز بر زنجیره ارزش کلی شرکت قرار می‌گیرد. تحلیل زنجیره ارزش شامل شناسایی فرآیندها و فعالیت‌هایی است که ارزش را برای مشتری ایجاد می‌کنند. با تحلیل هزینه‌ها و ارزش افزوده در هر مرحله از زنجیره ارزش، بهای تمام شده کالای فروش قابل محاسبه است.

مثال :  مثال زیر برای بدست آوردن بهای تمام شده (Total Cost) کالای فروش را نشان می‌دهد:

فرض کنید شما یک شرکت تولیدی هستید که یک محصول واحد تولید می‌کنید. در این مثال، هزینه‌های مرتبط با تولید و فروش محصول را در نظر می‌گیریم. فرض کنید هزینه‌های مرتبط با تولید و فروش این محصول به صورت زیر باشد:

– هزینه مواد اولیه: 1000 دلار
– هزینه نیروی کار: 500 دلار
– هزینه اجاره و سایر هزینه‌های تولید: 300 دلار
– هزینه بسته‌بندی و حمل و نقل: 200 دلار
– هزینه بازاریابی و فروش: 400 دلار

برای محاسبه بهای تمام شده این محصول، مجموع همه هزینه‌ها را محاسبه می‌کنیم:

Total Cost = هزینه مواد اولیه + هزینه نیروی کار + هزینه اجاره و سایر هزینه‌های تولید + هزینه بسته‌بندی و حمل و نقل + هزینه بازاریابی و فروش
Total Cost = 1000 + 500 + 300 + 200 + 400 = 2400 دلار

بنابراین، بهای تمام شده این کالای فروش برابر با 2400 دلار است.

مقدار بهای تمام شده به واحد محصول بستگی دارد و در این مثال به دلار است. لازم به ذکر است که این مثال به صورت ساده‌سازی شده است و در واقعیت، محاسبه بهای تمام شده ممکن است پیچیدگی‌های بیشتری داشته باشد و شامل عوامل دیگری نیز شود مانند هزینه‌های مرتبط با مدیریت، مالیات، ارزش افزوده و سایر عوامل.

مثال :  بطور کلی، برای محاسبه بهای تمام شده یک محصول، شما باید تمام هزینه‌های مرتبط با تولید و فروش آن را جمع آوری کنید و به آنها ارزش دهید. در ادامه، مثالی با جزئیات بیشتر ارائه می‌دهم. فرض کنید شما یک شرکت تولیدی لباس هستید و می‌خواهید بهای تمام شده یک نوع لباس را محاسبه کنید. در این مثال، هزینه‌های مرتبط با تولید و فروش لباس را در نظر می‌گیریم. فرض کنید هزینه‌های مرتبط با تولید و فروش این لباس به صورت زیر باشد:

1. هزینه مواد اولیه: 50 دلار
2. هزینه نیروی کار (شامل دستمزد و مزایای پرداختی به کارگران): 30 دلار
3. هزینه اجاره و سایر هزینه‌های تولید (شامل اجاره ساختمان، برق، گاز و آب): 20 دلار
4. هزینه بسته‌بندی و برچسب‌زنی: 5 دلار
5. هزینه حمل و نقل: 10 دلار
6. هزینه بازاریابی و فروش (شامل تبلیغات، نمایشگاه‌ها و کمیسیون فروش): 15 دلار
7. هزینه مدیریت و عملیات (شامل دستمزد مدیران و هزینه‌های مرتبط با مدیریت عملیات): 25 دلار

برای محاسبه بهای تمام شده این لباس، مجموع همه هزینه‌ها را محاسبه می‌کنیم:

Total Cost = هزینه مواد اولیه + هزینه نیروی کار + هزینه اجاره و سایر هزینه‌های تولید + هزینه بسته‌بندی و برچسب‌زنی + هزینه حمل و نقل + هزینه بازاریابی و فروش + هزینه مدیریت و عملیات
Total Cost = 50 + 30 + 20 + 5 + 10 + 15 + 25 = 155 دلار

بنابراین، بهای تمام شده این لباس برابر با 155 دلار است.

برای سرشکن کردن هزینه‌ها برای هر نوع محصول، نیازمند تعیین سیستم هزینه‌بندی مناسب هستید. یکی از روش‌های معمول برای انجام این کار استفاده از سیستم هزینه‌بندی مبتنی بر فعالیت (Activity-Based Costing) است. در این سیستم، هزینه‌ها بر اساس فعالیت‌هایی که موجب بروز آنها می‌شوند، تخصیص داده می‌شوند.

برای سرشکن کردن هزینه‌ها برای هر نوع محصول، می‌توانید مراحل تولید و فروش را بررسی کنید و فعالیت‌های مرتبط با هر مرحله را شناسایی کنید. سپس، هزینه‌های مرتبط با هر فعالیت را تخصیص دهید. برای مثال، برای یک فعالیت مانند تهیه مواد اولیه، می‌توانید هزینه‌های مرتبط با خرید مواد اولیه، حمل و نقل آنها و موارد مرتبط را در نظر بگیرید و آنها را به هزینه‌های محصولات متفاوت تخصیص دهید.

از طریق این روش، می‌توانید هر نوع محصول را بر اساس هزینه‌های مرتبط با فعالیت‌های مختلف تحلیل کرده و بهای تمام شده را برای هر نوع محصول به صورت جداگانه محاسبه کنید.

در مثال قبلی لباس‌ها، به صورت ساده در نظر گرفتیم که همه هزینه‌ها برابراً برای هر نوع لباس هستند. اما در واقعیت، هزینه‌ها ممکن است بر اساس عوامل مختلفی مانند نوع مواد اولیه، طرح لباس، اندازه و غیره متفاوت باشند. بنابراین، باید با تحلیل دقیق تر و استفاده از سیستم هزینه‌بندی مناسب، هزینه‌ها را برای هر نوع محصول سرشکن کنید.

سیستم هزینه‌بندی مبتنی بر فعالیت (Activity-Based Costing یا ABC) یک روش محاسبه هزینه است که در آن هزینه‌ها بر اساس فعالیت‌هایی که موجب بروز آنها می‌شوند، تخصیص داده می‌شوند. این سیستم به شما امکان می‌دهد هزینه‌ها را به صورت دقیق‌تر و دقیق‌تر بر اساس عوامل مختلفی مانند فعالیت‌ها، فرآیندها، محصولات و سفارش‌ها تخصیص دهید.

در سیستم ABC، مراحل زیر عملیاتی است:

1. شناسایی فعالیت‌ها: ابتدا باید فعالیت‌های مختلف موجود در سازمان خود را شناسایی کنید. این فعالیت‌ها می‌توانند مرتبط با تهیه مواد اولیه، تولید، بازاریابی، پشتیبانی مشتری و غیره باشند. به طور کلی، هر فعالیتی که منجر به بروز هزینه‌ها می‌شود را باید شناسایی کنید.

2. تعیین درایورهای هزینه: درایورهای هزینه مهمی هستند که می‌توانند به عنوان معیارهایی برای تخصیص هزینه‌ها به فعالیت‌ها عمل کنند. این درایورها می‌توانند متغیرهایی مانند تعداد واحدهای تولید، تعداد سفارشات، ساعات کاری و غیره باشند. با تعیین درایورهای هزینه، می‌توانید رابطه مستقیم بین فعالیت‌ها و فاکتورهای تولید هزینه را برقرار کنید.

3. جمع‌آوری هزینه‌ها: در این مرحله، هزینه‌های مرتبط با هر فعالیت را جمع‌آوری می‌کنید. این شامل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با فعالیت‌ها می‌شود. هزینه‌های مستقیم به طور مستقیم به یک فعالیت خاص تخصیص داده می‌شوند، در حالی که هزینه‌های غیرمستقیم باید بر اساس درایورهای هزینه به فعالیت‌ها تخصیص داده شوند.

4. تخصیص هزینه‌ها: در این مرحله، هزینه‌های مرتبط با هر فعالیت را بر اساس درایورهای هزینه به فعالیت‌ها تخصیص می‌دهید. این عملیات می‌تواند به صورت مستقیم (بر اساس هزینه‌های مستقیم) و یا غیرمستقیم (بر اساس درایورهای هزینه) صورتد شود. به این ترتیب، هزینه‌ها به صورت دقیق‌تر و منطبق با فعالیت‌ها تخصیص داده می‌شوند.

5. محاسبه بهای تمام شده: پس از تخصیص هزینه‌ها به فعالیت‌ها، می‌توانید بهای تمام شده را برای محصولات خاص محاسبه کنید. این شامل هزینه‌های مستقیم (مرتبط با محصول) و هزینه‌های غیرمستقیم (تخصیص داده شده به محصول بر اساس درایورهای هزینه) است. با این روش، بهای تمام شده محصولات را می‌توانید بر اساس هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با آنها به صورت دقیق‌تر محاسبه کنید.

سیستم هزینه‌بندی مبتنی بر فعالیت به شما کمک می‌کند تا هزینه‌ها را به صورت دقیق‌تر و عادلانه‌تر بر اساس فعالیت‌ها و عوامل مختلف تخصیص دهید. این روش به شما امکان می‌دهد تا بر اساس اطلاعات دقیق‌تری، تصمیم‌گیری‌های بهتری درباره قیمت‌گذاری محصولات، بهبود عملکرد فعالیت‌ها و کاهش هزینه‌ها انجام دهید.

برای شناسایی فعالیت‌ها در سازمان خود، می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:

1. تحلیل فرآیندها: در ابتدا، فرآیندها و فعالیت‌های مختلف موجود در سازمان خود را تحلیل کنید. این شامل مراحل، گام‌ها و فعالیت‌هایی است که برای انجام یک فرآیند خاص نیاز است. می‌توانید با بررسی مستندات، راهنماها، نقشه‌های فرآیند، مصاحبه با کارکنان و مشاهده مستقیم از فرآیندها، فعالیت‌های موجود را شناسایی کنید.

2. مشاهده مستقیم: برای شناسایی فعالیت‌ها، می‌توانید به صورت مستقیم به محل کار واقعی بروید و فعالیت‌هایی که توسط کارکنان انجام می‌شود را مشاهده کنید. این روش به شما امکان می‌دهد تا نیازهای واقعی و فعالیت‌های محیط کار را بررسی کنید و فعالیت‌هایی که در حالت عملی به وجود می‌آیند را شناسایی کنید.

3. مصاحبه با کارکنان: بهترین منابع برای شناسایی فعالیت‌ها کارکنان سازمان هستند. می‌توانید با کارکنان در سطوح مختلف سازمان مصاحبه کنید و از آنها در مورد فعالیت‌هایی که در وظایف خود انجام می‌دهند، استفاده کنید. کارکنان می‌توانند شرح دهند که چه فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند، چه منابعی برای آنها استفاده می‌شود و چه خروجی‌ها و نتایجی را تولید می‌کنند.

4. تحلیل داده‌ها و اطلاعات: بررسی دقیق داده‌ها و اطلاعات موجود در سازمان نیز می‌تواند به شما در شناسایی فعالیت‌ها کمک کند. می‌توانید از سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت (MIS)، سیستم‌های ERP، گزارشات مالی، گزارشات عملکرد و دیگر منابع اطلاعاتی استفاده کنید تا فعالیت‌های مختلف را شناسایی کنید.

5. تیم‌های کاری و گروه‌های مشارکتی: تشکیل تیم‌های کاری و گروه‌های مشارکتی می‌تواند به شما در شناسایی فعالیت‌ها کمک کند. با همکاری و مشارکت اعضای تیم‌ها و گروه‌ها، می‌توانید فعالیت‌ها را شناسایی کنید و از تجربیات و دانش آنها بهره‌برداری کنید.

6. نمودارهای جریان کار: استفاده از نمودارهای جریان کار (Workflow Diagrams) می‌تواند به شناسایی فعالیت‌ها کمک کند. با رسم نمودارهای جریان کار، مراحل و گردش کارهای مختلف را به صورت گرافیکی نشان می‌دهید و این به شما کمک می‌کند تا فعالیت‌ها را به صورت واضح و دقیق ببینید.

با استفاده از این روش‌ها، شما می‌توانید فعالیت‌های مختلف در سازمان خود را شناسایی کنید. این شناسایی به شما امکان می‌دهد تا فرآیندها و وظایف را بهبود بخشید و بهبودهای لازم را در سازمان ایجاد کنید.

سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت (MIS) می‌توانند اطلاعات مفیدی را درباره فعالیت‌ها در سازمان شما فراهم کنند. در زیر، چند نوع اطلاعاتی را که می‌توانید از سیستم‌های MIS برای شناسایی فعالیت‌ها استفاده کنید، معرفی می‌کنم:

1. اطلاعات پردازش‌ها (Process Information): سیستم‌های MIS می‌توانند اطلاعاتی را درباره فرآیندها و گردش کارهای مختلف در سازمان فراهم کنند. این اطلاعات شامل مشخصات فرآیندها، مراحل مختلف، نقاط کنترل، زمانبندی‌ها و وظایف مرتبط با هر مرحله است. با مطالعه این اطلاعات، می‌توانید فعالیت‌ها را بهبود بخشید و نقاط ضعف و مسائل ممکن را شناسایی کنید.

2. اطلاعات عملکرد (Performance Information): سیستم‌های MIS می‌توانند اطلاعاتی را درباره عملکرد سازمان در قبال فعالیت‌ها فراهم کنند. این شامل اطلاعاتی درباره زمانبندی، کیفیت، تعداد، هزینه و سایر متغیرهای مربوط به انجام فعالیت‌ها است. با بررسی این اطلاعات، می‌توانید عملکرد فعلی را ارزیابی کرده و تغییرات و بهبودهای لازم را تعیین کنید.

3. اطلاعات منابع (Resource Information): سیستم‌های MIS می‌توانند اطلاعاتی را درباره منابع مورد استفاده در فعالیت‌ها فراهم کنند. این شامل اطلاعاتی درباره انسانی، مالی، فیزیکی و فناوری استفاده شده در فعالیت‌ها است. با بررسی این اطلاعات، می‌توانید کارکرد منابع را بررسی کرده و بهینه‌سازی استفاده از منابع را مدنظر قرار دهید.

4. اطلاعات مرتبط با مشتری (Customer-related Information): سیستم‌های MIS می‌توانند اطلاعاتی را درباره مشتریان و روابط با آنها در فعالیت‌ها فراهم کنند. این شامل اطلاعات درباره نیازها و ترجیحات مشتریان، تعاملات، خدمات ارائه شده و فعالیت‌های مرتبط با مشتریان است. با بررسی این اطلاعات، می‌توانید بهترین راهکارها را برای برآورده کردن نیازها و ترجیحات مشتریان شناسایی کنید.

به طور خلاصه، سیستم‌های MIS اطلاعاتی را درباره فرآیندها، عملکرد، منابع و مشتریان فراهم می‌کنند. با استفاده از این اطلاعات، شما می‌توانید فعالیت‌ها را بهبود بخشید، عملکرد سازمان را ارزیابی کنید، بهینه‌سازی استفاده از منابع را مدنظر قرار دهید و نیازها و ترجیحات مشتریان را شناسایی کنید.

اطلاعات پردازش‌ها (Process Information) به اطلاعاتی اشاره دارد که در طول اجرای یک فعالیت یا فرآیند، درباره آن فعالیت یا فرآیند جمع‌آوری، ذخیره و پردازش می‌شوند. این اطلاعات ممکن است شامل داده‌ها، فرمت‌ها، متغیرها، محاسبات، نتایج و سایر اطلاعات مرتبط با فعالیت یا فرآیند باشند.

شناسایی هزینه‌ها (Cost Identification) به دست آوردن و شناسایی هزینه‌های مرتبط با یک فعالیت یا فرآیند است. این هزینه‌ها می‌توانند شامل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم مواد، نیروی کار، تجهیزات، فضا و سایر منابع مورد استفاده در فعالیت یا فرآیند باشند.

بین اطلاعات پردازش‌ها و شناسایی هزینه‌ها رابطه مستقیمی وجود دارد. در فرآیندها و فعالیت‌های مختلف، اطلاعات پردازش‌ها نقش مهمی در شناسایی هزینه‌ها و تحلیل آنها دارند. با جمع‌آوری و پردازش اطلاعات مرتبط با فعالیت‌ها، می‌توان به طور دقیق‌تر هزینه‌های مرتبط را شناسایی کرد و به تحلیل و بهبود عملکرد مالی فرآیند یا فعالیت کمک کرد.

به عنوان مثال، در یک فرآیند تولید، اطلاعات پردازش‌ها می‌توانند شامل داده‌های مصرفی مواد، زمان‌های پردازش، میزان تولید و کیفیت محصول و سایر پارامترهای مرتبط با فرآیند باشند. با جمع‌آوری و ثبت این اطلاعات، می‌توان هزینه‌های مرتبط با مواد، نیروی کار، زمان و سایر منابع مصرفی را شناسایی کرد. این اطلاعات به مدیران و تصمیم‌گیران کمک می‌کنند تا هزینه‌ها را بهبود دهند، عواملی که باعث افزایش هزینه‌ها می‌شوند را شناسایی کنند و بهینه‌سازی برنامه‌ریزی و مدیریت منابع را انجام دهند.

بنابراین، اطلاعات پردازش‌ها و شناسایی هزینه‌ها دو جنبه مهم در تحلیل و بهبود عملکرد فرآیندها و فعالیت‌ها هستند و با همکاری و تعامل میان تحلیل‌گران فرآندارم و مدیران، می‌توانند بهبود‌های لازم را در مدیریت هزینه‌ها انجام دهند.

بطور خلاصه : 

بهای تمام شده کالای فروش رفته یکی از شاخص‌های مهم در حسابداری صنعتی است. این مقدار شامل هزینه‌های مستقیم مربوط به تولید کالاهای فروخته شده توسط یک شرکت می‌شود. به عبارت دیگر، بهای تمام شده هزینه‌هایی است که شرکت برای تولید یا ارائه یک خدمت فروخته شده صرف کرده است. این هزینه‌ها شامل مواد مصرفی در تولید کالا، هزینه‌های مستقیم نیروی کار و سایر هزینه‌های مستقیم مرتبط با تولید محصول می‌شوند. در سازمان‌های خرده‌فروش و عمده‌فروش، بهای کالای خریداری شده از تولیدکننده نیز جزو بهای تمام شده کالای فروش رفته محسوب می‌شود. هزینه‌های اداری، توزیع و فروش در این نوع حسابداری به بهای تمام شده کالای فروش رفته محاسبه نمی‌شوند .